ลิฟต์ปลอดภัยหลังแผ่นดินไหว: มาตรการตรวจสอบและเทคโนโลยีเพื่อความมั่นใจของทุกคน

จักรพันธ์ ภวังคะรัตน์

ที่ปรึกษาคณะกรรมการสาขาเครื่องกล วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย (วสท.)

Head of Property and Asset Management, JLL Thailand

30 March 2025

แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติที่ส่งผลกระทบต่ออาคารและโครงสร้างพื้นฐาน รวมถึงลิฟต์ ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับอาคารสูง การตรวจสอบและยืนยันความปลอดภัยของลิฟต์หลังเกิดแผ่นดินไหวเป็นสิ่งสำคัญต่อความเชื่อมั่นของประชาชนและความต่อเนื่องในการใช้งาน ประเทศที่มีความเสี่ยงต่อแผ่นดินไหว เช่น ญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกา ไต้หวัน และชิลี ได้พัฒนาแนวทางปฏิบัติที่ดีที่สุดเพื่อรับมือกับปัญหานี้ บทความนี้จะอธิบายกระบวนการตรวจสอบและมาตรการที่ช่วยให้ลิฟต์กลับมาใช้งานได้อย่างปลอดภัยหลังเกิดแผ่นดินไหว

กระบวนการตรวจสอบลิฟต์หลังเกิดแผ่นดินไหว

หลังเกิดแผ่นดินไหว ลิฟต์ควร หยุดใช้งานทันที จนกว่าการตรวจสอบจะยืนยันว่าปลอดภัย โดยกระบวนการตรวจสอบแบ่งออกเป็น 2 ระดับ

1. การตรวจสอบเบื้องต้น (ภายใน 24 ชั่วโมงแรก)

ดำเนินการโดยทีมซ่อมบำรุงอาคารและช่างเทคนิคลิฟต์ เพื่อตรวจสอบจุดสำคัญ ได้แก่:

• ตรวจสอบว่า ระบบเบรกฉุกเฉินทำงานปกติ

• ตรวจเช็กว่า ประตูอยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้องและสามารถเปิด-ปิดได้อย่างปลอดภัย

• ตรวจสอบ ความเสียหายที่มองเห็นได้ ต่อโครงสร้างลิฟต์ รางนำทาง ตุ้มน้ำหนัก และสายเคเบิล

• ทดสอบ ระบบสื่อสารฉุกเฉิน เช่น อินเตอร์คอม สัญญาณเตือนภัย และปุ่มแจ้งเหตุฉุกเฉิน

• ตรวจดูว่ามีน้ำรั่วไหลเข้ามาในช่องลิฟต์หรือไม่ ซึ่งอาจทำให้ระบบไฟฟ้าขัดข้อง

ตัวอย่าง: หลังเหตุแผ่นดินไหวที่ไต้หวันในปี 1999 เจ้าของอาคารต้องดำเนินการตรวจสอบเบื้องต้นเหล่านี้ก่อนที่ช่างเทคนิคจะสามารถเข้ามาทำการตรวจสอบเชิงลึกได้

2. การตรวจสอบเชิงลึกโดยผู้เชี่ยวชาญ

ผู้ตรวจสอบลิฟต์จะทำการตรวจสอบโดยละเอียด ซึ่งรวมถึง:

• โครงสร้างและช่องลิฟต์: ตรวจสอบว่าช่องลิฟต์ไม่เสียหายหรือบิดเบี้ยว

• รางนำทางและตุ้มน้ำหนัก: ตรวจสอบว่ามีรอยแตกหรือการเคลื่อนที่ผิดปกติหรือไม่

• สายเคเบิลและรอก: ตรวจสอบแรงตึงของสายเคเบิลว่าหลุดหรือขาดหรือไม่

• มอเตอร์และระบบควบคุม: ทดสอบระบบไฟฟ้า เซ็นเซอร์ และซอฟต์แวร์ควบคุมลิฟต์

• ระบบล็อกฉุกเฉิน: ตรวจสอบว่าลิฟต์สามารถหยุดที่ชั้นที่ใกล้ที่สุดตามที่ออกแบบไว้

• ระบบไฮดรอลิก (สำหรับลิฟต์ไฮดรอลิก): ตรวจสอบการรั่วไหลของน้ำมันและความดันที่ผิดปกติ

ตัวอย่าง: หลังแผ่นดินไหวที่เม็กซิโกซิตี้ในปี 2017 รัฐบาลกำหนดให้มีการตรวจสอบอย่างละเอียดและต้องได้รับใบรับรองความปลอดภัยก่อนที่ลิฟต์ในอาคารสาธารณะจะกลับมาใช้งานได้

ข้อกำหนดของภาครัฐก่อนเปิดใช้งานลิฟต์อีกครั้ง

• ใน แคลิฟอร์เนีย อาคารขนาดใหญ่ต้องผ่านการตรวจสอบจากผู้เชี่ยวชาญอิสระก่อนเปิดใช้งานลิฟต์

• ใน ญี่ปุ่น เจ้าหน้าที่ภาครัฐต้องอนุมัติให้ใช้งานลิฟต์ในอาคารสูงหลังการตรวจสอบ

• หลายประเทศกำหนดให้มี การทดสอบเดินเครื่องลิฟต์โดยไม่มีผู้โดยสาร ก่อนเปิดให้ใช้งาน

การสื่อสารและสร้างความมั่นใจให้ประชาชน

นอกจากการตรวจสอบทางเทคนิคแล้ว การสร้างความมั่นใจให้กับประชาชนก็เป็นสิ่งสำคัญ โดยใช้วิธีการดังนี้:

• ติดป้ายแจ้งสถานะความปลอดภัยของลิฟต์

  • "ลิฟต์พร้อมใช้งาน" เมื่อตรวจสอบเรียบร้อยแล้ว

  • ใช้ระบบ ป้ายสี คล้ายกับการตรวจสอบอาคาร:

    • สีเขียว – ปลอดภัย ใช้งานได้ตามปกติ

    • สีเหลือง – ใช้ได้บางส่วน หรืออยู่ระหว่างเฝ้าระวัง

    • สีแดง – อันตราย ห้ามใช้งาน

• ประกาศสถานะผ่านสื่อออนไลน์

  • อัพเดตผ่านเว็บไซต์ของหน่วยงานรัฐ แอปพลิเคชันบริหารอาคาร และข้อความแจ้งเตือนให้ประชาชนทราบ

• ซ้อมแผนฉุกเฉิน

  • ฝึกอบรมเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยและพนักงานอาคารให้สามารถช่วยเหลือผู้ติดอยู่ในลิฟต์

ตัวอย่าง: ในโตเกียว อาคารสำนักงานขนาดใหญ่จะมี การซ้อมแผนฉุกเฉินสำหรับลิฟต์ หลังเกิดแผ่นดินไหว เพื่อให้พนักงานสามารถจัดการสถานการณ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

แนวทางระยะยาว: การพัฒนาเทคโนโลยีลิฟต์ต้านแผ่นดินไหว

หลายประเทศกำลังพัฒนาเทคโนโลยีลิฟต์ที่ทนทานต่อแผ่นดินไหว เช่น:

• รางนำทางแบบกันแรงสั่นสะเทือน ลดการเคลื่อนตัวของลิฟต์

• ระบบจอดฉุกเฉินอัตโนมัติ ให้ลิฟต์หยุดที่ชั้นที่ใกล้ที่สุดโดยอัตโนมัติ

• ระบบ AI ตรวจจับความเสียหายล่วงหน้า และแจ้งเตือนให้ซ่อมบำรุงก่อนเกิดปัญหา

• แบตเตอรี่สำรองพลังงาน ป้องกันการติดอยู่ในลิฟต์หากไฟฟ้าดับ

ตัวอย่าง: ในญี่ปุ่น อาคารสูงทุกแห่งต้องติดตั้งลิฟต์ที่สามารถจอดฉุกเฉินโดยอัตโนมัติ เมื่อเกิดแผ่นดินไหว เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้โดยสารติดอยู่ในลิฟต์

สรุป: การให้ความสำคัญกับความปลอดภัยและความเชื่อมั่นของประชาชน

การตรวจสอบที่เข้มงวด การสื่อสารที่ชัดเจน และ เทคโนโลยีที่ล้ำหน้า คือปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้ลิฟต์กลับมาใช้งานได้อย่างปลอดภัยหลังเกิดแผ่นดินไหว การดำเนินมาตรการเหล่านี้ไม่เพียงช่วยปกป้องชีวิตประชาชน แต่ยังสร้างความมั่นใจให้กับผู้ใช้งานและเสริมสร้างความเชื่อมั่นในโครงสร้างพื้นฐานของเมืองให้สามารถรับมือกับภัยพิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพ

Acknowledgement:

"This article was generated with the assistance of ChatGPT, an AI language model, and subsequently reviewed and edited by the author."